A 553-18 Paribhāṣābhāskara
Manuscript culture infobox
Filmed in: A 553/18
Title: Paribhāṣābhāskara
Dimensions: 26 x 10.1 cm x 48 folios
Material: paper?
Condition:
Scripts: Devanagari
Languages: Sanskrit
Subjects: Vyākaraṇa
Date:
Acc No.: NAK 3/328
Remarks:
Reel No. A 553-18
Inventory No. 49741
Title Paribhāṣābhāskara
Remarks
Author Haribhāskara, son of Āpāji, son of Haribhaṭṭa
Subject Vyākaraṇa
Language Sanskrit
Text Features exposition on the rules of interpretation (paribhāṣā) of the Pāṇinian system of grammar; abridgement of Śīradeva's Paribhāṣāvṛtti
Manuscript Details
Script Devanagari
Material paper
State complete
Size 26.0 x 10.1 cm
Binding Hole
Folios 50
Lines per Folio 10–11
Foliation figures in the top of the left-hand margin and the bottom of the right-hand margin of the verso
Place of Deposit NAK
Accession No. 3/328
Manuscript Features
There are lots of marginal annotations by the scribe himself. Some portions of the text – mainly the paribhāṣās proper – seem to have been rubricated or otherwise highlighted with colour. From fol. 42 onwards the original foliation has been corrected by a second hand.
Above the foliation in the left-hand margin, the abbreviation pa°bhā° for paribhāṣā-bhāṣkara has been written from fol. 2 onwards. Above the foliation in the right-hand margin, different case-forms of the word rāma have been written on each folio.
Excerpts
Beginning
śrīsāmbam avalaṃbe || ||
- ākhaṇḍalādisuramaṇḍalamaṃḍanaṃ<ref>Marginal gloss: vasaṃtatilakaṃ.</ref> tam
- uddaṇḍako kavir ahānaladaṇḍacaṇḍam ||
- īḍe ham atra bahubodhitapadmakāṇḍam
- mārttaṇḍam andhatamasam prati kāladaṇḍam || 1 ||
- śrīgurūn pitarau natvāgnihotrī bhāskarābhidhaḥ ||
- bhāskaraṃ paribhāṣāṇāṃ tanute bālabuddhaye || 2 ||
- yuktāyuktābhijñaṃ vaṃdyaṃ bhūyo bhūyo vidvadvṛndam ||
- nāman nāmaṃ yāce mando māndyaṃ ceda (!) śodhyaṃ samyak || 3 ||
- mṛdvī mṛdvīkayā tulyā kharair iva khalair yadi ||
- nādṛteyaṃ kṛtis tasmād asmākaṃ hānir asti kim || 4 ||
tatra tāvad bhāṣavyaktāyāṃ vācīty asmāt parito bhāṣyata iti vyutpatteḥ karmaṇi ghañutpattes tathā pratīteś ca paribhāṣāpadaṃ yaugikam | na caivaṃ sati kvāpi rūḍhyanaṃgīkāre dākṣāyaṇayajñena svargakāmo yajeteti vākyagatadākṣāyaṇapadasya yaugikatvena saṃjñātvābhāvāt pūrvapadāt saṃjñāyām aga<ref>Cf. Pāṇ 8.4.3.</ref> iti ṇatvānāpattir iti vācyam | saṃjñātvaṃ hi niyataprayogaśabdaniṣṭhopādhiviśeṣaḥ | sa copādhir dākṣāyaṇapade py astīty āhuḥ | athavā chāṃdasaṃ tatra ṇatvam | yathā nirmmaṃthya dākṣāyaṇādiśabdānāṃ yogarūḍhatāmate idaṃ yogarūḍham evāstu | evaṃ ca parito vyāpṛtāṃ bhāṣāṃ paribhāṣāṃ pracakṣata iti prācīnakārikāyāḥ paribhāṣā punar aika(!)deśasthā satī kṛtsnaṃ śāstram abhijvalayati | tad yathā | pradīpas suprajvalita ekadeśasthaḥ | kṛtsnaṃ veśmābhijvalayatīti bhāṣyasya cātraiva tātparyam unneyam |
(fol. 1v1–10)
End
ata evāniṣṭaprasaktau naiṣām abhyupagama iti jñāpakasiddhaṃ na sarvatreti paribhāṣāyā nyāyasiddhārthānuvādikātvam iti na paribhāṣāvaśād aniṣṭāpādanaṃ | sāṃpratam iti sakaleṣṭasiddhiḥ || ○ || ○ ||
- paribhāṣākamalinīr yuktirugbhir vikāsayan ||
- bhāskaraḥ paṇḍītālīnāṃ svāṃtaṃ sānaṃdayatv ayaṃ || 1 ||
- tryaṃbakeśvarapurīkṛtavāsād agnihotrikulanīradhicandrāt |
- puṇyapūrṇapuruṣottamabhaṭṭād udbabhūva sukṛtī haribhaṭṭaḥ ||
- vedavākyanicayāvacayena prekṣito vidhir iveha budhaughaiḥ |
- lokagītavimalāyatakīrttiḥ so pi sajjanamaṇir jjayati sma || 3 ||
- tasmād udbhūtakīrtteḥ kṛtasukṛtabharān maṃtrataṃtrasvataṃtraḥ
- sādhūnām agragaṇyo gadadalanavidhau mānavānāṃ śaraṇyaḥ ||
- kāśīkṣetrādhivāsī hṛtakaṭhinatarārātiṣaḍvargadaṃbhaḥ
- śrīmān āpājibhaṭṭaḥ surayajanarataḥ śuddhadhīr āvirāsīt || 4 ||
- tanaya iha tadīyo cīkarad bhāskarākhyaḥ
- [[phaṇipatimaṇi]]<ref>Filled in by another hand.</ref>⟪..⟫tīnām āśayaṃ bhāvayitvā ||
- paramataparibhāṣābhāskaraṃ cārpi yat tat
- suratararavipāde saccidānandarūpe || 5 ||
- atrābhyāso manīṣā vā s⟪t⟫ukṛtaṃ vā n⟪i⟫a kiṃcana ||
- manye gurukṛpākalpalatikaivādikāraṇaṃ || ○ || ○ ||
(fol. 50v1–9)
Colophon
iti śrīmatkāśyapānvayasambhavāgnihotrikulatilakāyamānaharibhaṭṭasūnuśrī-madāpājibhaṭṭasūnubhāskaraviracitaḥ paribhāṣābhāskaraḥ samāptim ārat || ślokasaṃkhyā ⟪..⟫ 114
(fol. 50v9–11)
Microfilm Details
Reel No. A 553/18
Date of Filming 07-05-1973
Exposures 53
Used Copy Berlin
Type of Film negative
Remarks
Catalogued by OH
Date 21-02-2007
Bibliography
- Paribhāṣāsaṁgraha (a collection of original works on Vyākaraṇa Paribhāṣās). Ed. critically with an introduction and an index of Paribhāṣās by K. V. Abhyankar. Poona: Bhandarkar Oriental Research Institute, 1967.
<references/>