A 553-19 Paribhāṣābhāskara
Manuscript culture infobox
Filmed in: A 553/19
Title: Paribhāṣābhāskara
Dimensions: 26.5 x 10 cm x 76 folios
Material: paper?
Condition:
Scripts: Devanagari
Languages: Sanskrit
Subjects: Vyākaraṇa
Date:
Acc No.: NAK 5/4320
Remarks:
Reel No. A 553-19
Inventory No. 49740
Title Paribhāṣābhāskara
Remarks
Author Haribhāskara, son of Āpāji, son of Haribhaṭṭa
Subject Vyākaraṇa
Language Sanskrit
Text Features exposition on the rules of interpretation (paribhāṣā) of the Pāṇinian system of grammar; abridgement of Śīradeva's Paribhāṣāvṛtti
Manuscript Details
Script Devanagari
Material paper
State complete
Size 26.5 x 10.0 cm
Binding Hole
Folios 76
Lines per Folio 7
Foliation figures in the top of the left-hand margin and the bottom of the right-hand margin of the verso
Place of Deposit NAK
Accession No. 5/4320
Manuscript Features
Above the foliation in the left-hand margin, the abbreviation pa° bhā° for paribhāṣā-bhāṣkara has been written on each folio. Above the foliation in the right-hand margin, the word guruḥ has been written on each folio (except on fol. 76r, where rāmaḥ appears).
There is an additional fol. appended to this MS (exp. 79–80), which constitutes the last folio (numbered “17”) of a Paribhāṣāvṛtti of Nageśabhaṭṭa (for a complete MS of this text cf. A 554/8). It reads as follows:
sāmarthyanyāyasiddhā ceyam || 134 || etāsāṃ vistareṇa nirūpaṇaṃ tv asmankaca(!)<ref>I.e. asmatkṛta°.</ref>śabdenduśekhare draṣṭavyam || iti kālopanāka(!)nāgeśabhaṭṭakṛtā paribhāṣāvṛttiḥ samāptim agamat || śrīrāmāya namaḥ ||
Excerpts
Beginning
śrīgaṇeśam vande
- ākhaṇḍalādisuramaṇḍalamaṃḍanaṃ tam
- uddaṇḍako kavir ahānaladaṇḍacaṇḍam ||
- īḍe ham atra bahubodhitapadmakāṃḍam
- mārttaṇḍam andhatamasaṃ prati kāladaṇḍa (!) 1
- śrīgurūn pitarau natvāgnihotrī bhāskarābhidhaḥ
- bhāskaraṃ paribhāṣāṇāṃ tanute bālabuddhaye 2
- yuktāyuktābhijñaṃ vaṃdyaṃ bhūyo bhūyo vidvadvṛṃdam
- nāmaṃ nāmaṃ yāce maṃdo mādyaṃ (!) cedaṃ śodhyaṃ samyak 3
- mṛdvī mṛdvīkayā tulyā khalair (!) iva khalair yadi
- nādṛteyaṃ kṛtis tasmād asmākaṃ hānir asti kiṃ 4
tatra tāvad bhāṣavyaktāyāṃ vācīty asmāt parito bhāṣyata iti vyutpatteḥ karmaṇi ghañutpattes tathā pratīteś ca paribhāṣāpadaṃ yaugikaṃ na caiva (!) saṃjñādiṣv atiprasaṃgaḥ nirmaṃthyeneṣṭakāḥ pacaṃtīty atra pākādau nirmaṃthyapadasyeva tatra paribhāṣāpadasya prācīnaprayogābhāvāt na caivaṃ sati kvāpi rūḍhyanaṃgīkāre dākṣāyaṇayajñena (fol. 2r1) svargakāmo pajeteti (!) vākyagatadākṣāyaṇapadasya yaugikatvena saṃjñātvābhāvāt pūrvapadāt saṃjñāyām aga<ref>Cf. Pāṇ 8.4.3.</ref> iti ṇatvānāpattir iti vācyaṃ saṃjñātvaṃ hi niyataprayogaśabdaniṣṭhopādhiviśeṣaḥ sa copādhir dākṣāyaṇapade py astīty āhuḥ athavā chāṃdasaṃ tatra ṇatvam yad vā nirmaṃthya dākṣāyaṇādiśabdānāṃ yogarūḍhatāmate idaṃ yogarūḍham evāstu evaṃ ca parito vyāpṛtāṃ bhāṣāṃ paribhāṣāṃ pracakṣata iti prācīnakārikāyāḥ paribhāṣā punar ekadeśasthā satī kṛtsnaṃ śāstram abhijvalayati tad yathā pradīpas suprajvalita ekadeśasthaḥ kṛtsnaṃ veśmābhijvalayatīti bhāṣyasya cātraiva tātparyam unneyam
(fol. 1v1–2r6)
End
ā (!) evāniṣṭaprasaktau naiṣām abhyupagama iti jñāpakasiddhaṃ na sarvatreti paribhāṣāyā nyāyasiddhārthānuvādikātvam iti na paribhāṣāvaśād aniṣṭāpādanaṃ sāṃpratam iti sakaleṣṭasiddhiḥ
- paribhāṣākamalinīr yuktirugbhir vikā(r)ayan
- bhāskaraḥ paṃḍītālīnāṃ svāṃtaṃ sānaṃdayatv ayaṃ 1
- tryaṃbakeśvarapurīkṛtavāsād agnihotrikulanīradhicaṃdrāt |
- puṇyapūrṇapuruṣottamabhaṭṭād udbabhūva sukṛtī haribhaṭṭaḥ 2
- vedavākyanicayāvacayena prekṣito vidhir iveha budhaughaiḥ |
- lokagītavimalabhyata(!)kīrttiḥ so pi (fol. 76r1) sajjanamaṇir jayati sma 3
- tasmād udbhūtakīrtteḥ kṛtasukṛtabharān maṃtrataṃtrasvataṃtraḥ
- sādhūnām agramaṇyo (!) gadadalanavidhau mānavānāṃ śaraṇyaḥ
- kāśīkṣetrādhivāsī hṛtakaṭhinatarārātitaddharga(!)daṃbhaḥ
- śrīmān āyāji(!)bhaṭṭaḥ surapa(!)janarataḥ śuddhadhīr āvirāsīt 4
- tanaya iha tadīyo cīkarad bhāskarākhyaḥ
- phaṇipatibhaṇitonām (!) āśayaṃ bhāvayitvā
- paramataparibhāṣābhāskaraṃ cārpiyata (!)
- suravararavipāde saccidānaṃdarūpe 5
- atrābhyāso manīṣā vā sukṛtaṃ vā na kiṃcana
- manye gurukṛpākalpalatikaivādikāraṇaṃ 6
(fol. 75v3–76r5)
Colophon
iti śrīmatkāśyapānvayasaṃbhavāgnihotrikulatilakāyamānaharibhaṭṭasūnuśrī-madāyāji(!)bhaṭṭasūnubhāskaraviracitaḥ paribhāṣābhāskaraḥ samāptim agāt
śubham astu
(fol. 76r5–6)
Microfilm Details
Reel No. A 553/19
Date of Filming 07-05-1973
Exposures 81
Used Copy Berlin
Type of Film negative
Remarks fols. 68v–69r have been microfilmed twice
Catalogued by OH
Date 21-02-2007
Bibliography
- Paribhāṣāsaṁgraha (a collection of original works on Vyākaraṇa Paribhāṣās). Ed. critically with an introduction and an index of Paribhāṣās by K. V. Abhyankar. Poona: Bhandarkar Oriental Research Institute, 1967.
<references/>