A 554-16 Paribhāṣenduśekhara

From ngmcp
Jump to: navigation, search

Manuscript culture infobox

Filmed in: A 554/16
Title: Paribhāṣenduśekhara
Dimensions: 30 x 12 cm x 35 folios
Material: paper?
Condition:
Scripts: Devanagari
Languages: Sanskrit
Subjects: Vyākaraṇa
Date:
Acc No.: NAK 5/6968
Remarks:


Reel No. A 554-16

Inventory No. 49810

Title Paribhāṣenduśekharagadā

Remarks This text is also known as Paribhāṣenduśekharavivṛti, or simply as Gadā or Kāśikā, the latter of which referring to the home town (Kāśī, i. e. Benares) of Vaidyanātha Pāyaguṇḍe

Author Vaidyanātha Pāyaguṇḍe, pupil of Nāgojī (or Nāgeśa) Bhaṭṭa

Subject Vyākaraṇa

Language Sanskrit

Text Features The eldest commentary on Nāgojī Bhaṭṭa’s Paribhāṣenduśekhara, exposition of the rules of interpretation (paribhāṣā) of the Pāṇinian system of grammar.

Manuscript Details

Script Devanagari

Material paper

State incomplete

Size 30.0 x 12.0 cm

Binding Hole

Folios 35

Lines per Folio 8-15

Foliation figures in the top of the left-hand margin and in the bottom of the right-hand margin of the verso

Place of Deposit NAK

Accession No. 5/6968

Manuscript Features

In the middle part of each folio the mūla-text, i. e. the Paribhāṣenduśekhara, is written. The commentary is written above and below the mūla-text.

On most folios the abbreviation pa° bhā° ṭī° ga° for Paribhāṣenduśekharaṭīkāgadā are written above the foliation in the upper left-hand margin of the verso. The word rāmaḥ often occurs in the lower right-hand margin of the verso.

The text breaks off amidst the commentary ad paribhāṣā no. 34.

Excerpts

Beginning

śrīgaṇeśāya namaḥ

brahmādayo yasya na pāram āpnuvan gaṃgādbhutaṃ mastakadeśavāsinī
vāmārddhadehāpi na caṃḍikāyaṃ (!) dhyāyāmi devaṃ sanakādivaṃdyaṃ 1
vaidyanāthaḥ pāyaguṃḍo natvā nāgeśvaraṃ guruṃ
vivṛttiṃ (!) paribhāṣeṃduśekhare tanute gadāṃ 2

prārīpsitasya graṃthasya nirvighnaparisamāptyartham iṣṭadevatānatirūpaṃ maṃgalam ācaran śiṣyaśikṣāyai vyākhyātṛśrotṝṇām anusaṅgato maṃgalāya ca nibadhnāti natveti nirguṇamūrtter natyasaṃbhavād āha sāṃbeti rūpakam idaṃ bālānām bhāṣyāditaḥ<ref>Continued after the following verse and invocations.</ref>

śrīḥgaṇeśāya namaḥ

natvā sāṃbaśivaṃ brahma nāgeśaḥ kurute sudhīḥ
bālānāṃ sukhabodhāya paribhāṣeṃduśekharaṃ 1

śrīhanumate namaḥ śrīvaidyanāthāya nama (!) śrīgaṇeśāya namaḥ śrīgaṃgāyai namaḥ śrīmaṅgalamūrttaye namaḥ || ❖ ||

paribhāṣārthanirṇayāsamarthānāṃ paribhāṣā eveṃduḥ arthaprakāśakatvāt sa śekhare yasyeti graṃthapakṣe tatra tāsām eva vyākhyāya(!)tvena vaṃdyatvān (!) mastakadhṛtatvam āropyate yad vā saḥ śekharo bhūṣaṇaṃ yasya ya⟪..⟫d vā tasya śekhara āśrayaḥ yad vā tāsāṃ prakāśako ʼlaṃkāras taṃ śivapakṣe tu paribhāṣā eveṃdur ityādi spaṣṭam eva śrīmaddaśarathakulodbhavarāmacandrāya namaḥ śrīrāmakṛṣṇāya namaḥ śrīgurūbhyo (!) namaḥ śrīsarasvatyai namaḥ cha cha cha cha cha

(fol. 1v1–8)

End

sarvaśabdaṃ saphalayann uktam eva prati[-]<ref>Continued after the mūla-text below.</ref>

dvaṃdvaś ca prāṇīty<ref>Cf. Pāṇ 2.4.2.</ref>ādiprakaraṇāviṣayaḥ sarvo dvaṃdva ity arthaḥ | cārthe dvaṃdva<ref>Pāṇ 2.2.29.</ref> iti sūtreṇa samāhāretaretarayogayor aviśeṣeṇa dvaṃdvavidhānān nyāyasiddheyam | tiṣyapunarvasvor<ref>Cf. Pāṇ 1.2.63.</ref> iti sūtrasthaṃ bahuvacanagrahaṇam asyā jñāpakam | tad dhīdaṃ tiṣyapunarvasu ity atra tad vyāvṛtyartham | na caivam apy atra jātir aprāṇinām<ref>Pāṇ 2.4.6.</ref> iti nityaikavadbhāvena bahuvacanābhāvād idaṃ sūtraṃ vyartham iti vācyam | tadvaikalpikatvasyāpy anena jñāpanāt | na caite prāṇina iti vācyam<ref>Cf. sub paribhāṣā 34 of the edition.</ref> ||

[-]pādayituṃ śaṃkate | na caivam iti | tena cārthe dvaṃdva ity asya vaikalpikatvabodhane pīty arthaḥ | atra | tiṣyeti lakṣye | etenāprāṇinaḥ aprāṇijātivācinā samāhāra eveti niyamāṃgīkārāt | evaṃ ca bahuvacanagrahaṇasya sārthako pi sūtram eva vyarthaṃ bhavatīti bhāvaḥ | ata evāha | idam iti | tiṣyapunar itīty arthaḥ | tad vaiketi | jātir aprāṇinām iti vaikety arthaḥ | atra lakṣye iti śeṣaḥ | yāvat | vināʼnupapattis tāvan mātrasya jñāpyatvāt | tena jātīty asya na vaiyyarthyaṃ | yad vā | jātiprādhānye eva sa niyamaḥ | vyaktiprādhānye tūbhayam ity evaṃ phalitavaikety arthaḥ | evaṃ ca na trayāṇāṃ madhye kasyāpi vaiyarthyam | api nācārtha ity asya tena tatvasya saṃgrahaḥ | anena | tiṣyeti sūtreṇa | ete | tiṣyādayaḥ | tathā ca tayoḥ sārthakye pi tadaviṣayatvān nātra tadvaikalpikatvajñāpanam iti bhāvaḥ || cha ||

(fol. 35v6–14)

Microfilm Details

Reel No. A 554/16

Date of Filming 08-05-1973

Exposures 40

Used Copy Berlin

Type of Film negative

Remarks Fols. 19v–20r and 31v–32r have been microfilmed twice.

Catalogued by OH

Date 18-08-2006

Bibliography

  • The Paribhāṣenduśekhara of Nāgojībhaṭṭa. Ed. crit. with the commentary Tattvādarśa : of V. S. Abhyankar by K. V. Abhyankar. Pt. 1. Bhandarkar Oriental Research : Institute, Poona 1962.

<references/>