A 554-17 Pāṇinīyaśikṣā
Manuscript culture infobox
Filmed in: A 554/17
Title: Pāṇinīyaśikṣā
Dimensions: 24.2 x 10.5 cm x 9 folios
Material: paper?
Condition:
Scripts: Devanagari
Languages: Sanskrit
Subjects: Vyākaraṇa
Date: ŚS 1793
Acc No.: NAK 5/6972
Remarks:
Reel No. A 554-17
Inventory No. 49221
Title Pāṇinīyaśikṣā
Remarks
Author ascribed to Pāṇini
Subject Vyākaraṇa
Language Sanskrit
Text Features Text on Sanskrit phonetics (śikṣā) in 60 anuṣṭubh verses (= Ṛk recension / ṛkśākhīyā).
Manuscript Details
Script Devanagari
Material paper
State complete
Size 24.2 x 10.5 cm
Binding Hole
Folios 9
Lines per Folio 5
Foliation figures in the top of the left-hand margin and in the bottom of the right-hand margin of the verso
Scribe Jayadeva Śarman “Panta”
Date of Copying ŚS 17(6/9)3
Place of Deposit NAK
Accession No. 5/6972
Manuscript Features
Above the foliation, the abbreviation pā° nī° śi° for Pāṇinīyaśikṣā is written in the left-hand margin, and the word śivaḥ in the right-hand margin, in the verso of each folio.
The text is divided into 12 sections with 5 verses to every section.
On the back of fol. 1, the following words indicating both the scribe and owner of this MS have been inscribed: idaṃ pustakaṃ jayadevaśarmaṇaḥ pāṇinīyaśikṣā prārabdhaḥ ||
Excerpts
Beginning
śrīgaṇapatis (!) sarasvatyai ca namaḥ || ||
- atha śikṣāṃ pravakṣyāmi pāṇinīyaṃ mataṃ yathā ||
- śāstrānupūrbaṃ (!) tadvidyād yathoktaṃ lokavedayoḥ || 1 ||
- prasiddham api śabdārtham avijñātam abuddhibhiḥ ||
- punar vyaktīkariṣyāmi vāca uccāraṇe vidhim || 2 ||
- triṣaṣṭiś catuḥṣaṣṭir vā varṇāś śambhumate matāḥ ||
- prākṛte saṃskṛte cāpi svayaṃ proktāḥ svayambhuvā || 3 ||
- svarā viṃśatir ekaś ca sparśānāṃ pañcaviṃśatiḥ ||
- yādayaś ca smṛtā hy aṣṭau catvāraś ca yamāḥ smṛtāḥ || 4 ||
- anusvāro visargaś ca kaḥ<ref>Here, instead of visarga, the sign upadhmānīya is actually written.</ref>pau cāpi parāśritau ||
- (fol. 2r1) duḥspṛṣṭaś ceti vijñeyo ḷkāraḥ<ref>I. e. upadhmānīya.</ref> pluta eva ca || 5 | 1 ||
- ātmā bu[[d]]dhyā samety ārthān mano yuṅkte vivakṣayā ||
- manaḥ kkāyāgnim<ref>The writing °ḥ kk° might be intended to signify jihvāmūlīya.</ref> āhanti sa prerayati mārutam || 6 ||
- mārutas turasi (!) caran mandrañ janayati svaram ||
- prātaḥ savanayogan taṃ chando gāyatram āśritam || 7 ||
- kaṇṭhe mādhyandinayugam madhyamaṃ traiṣṭubhānugam ||
- tāran tārtīyasavanam śīrṣaṇyaṃ jāgatānugam || 8 ||
- sodīrṇo mūr[d]dhny abhihato vaktram āpadya mārutaḥ ||
- varṇāñ janayate teṣāṃ vibhāgaḥ pañcadhā smṛtaḥ || 9 ||
- (fol. 1v1–2r5)
End
- hastahīnan tu yo dhīte svaravarṇavivarjitam ||
- ṛgyajursāmabhir dagdho viyonim adhigacchati || 54 ||
- hastena vedaṃ yo dhīte svaravarṇārthasaṃyyutam ||
- ṛgyajursāmabhiḥ<ref>I. e. upadhmānīya.</ref> pūto brahmaloke mahīyate || 55 || 11 ||
- śaṅkaraḥ śāṅkarīm prādād dākṣīputrāya dhīmate ||
- vāṅmayebhyaḥ samāhṛtya devīṃ vācam iti sthitiḥ || 56 ||
- yenākṣarasamāmnāyam adhigamya maheśvarāt ||
- kṛtsna(ṃ) vyākaraṇam proktan tasmai pāṇinaye namaḥ || 57 ||
- yena dhautā giraḥ<ref>I. e. upadhmānīya.</ref> puṃsāṃ vimalaiḥ śabdavāribhiḥ ||
- tamaś cājñānajam bhinnan tasmai pāṇinaye namaḥ || 58 ||
- ajñānāndhasya lokasya jñānāñjanaśalākayā ||
- cakṣur unmīlitaṃ yena tasmai pāṇinaye namaḥ || 59 ||
- trinayanam abhimukhaniḥsṛtām imā (!)
- ya iha pa(fol. 9r1)ṭhet prayataś ca sadā dvijaḥ ||
- sa bhavati dhanadhānyapaśuputrakīrtimān
- atulañ ca sukhaṃ samaśnute divīti divīti || 60 || 12 ||
- atha śikṣām ātmā([[puṣpo]])dāttaś ca hakāraṃ svarāṇāṃ yathā
- gīty aco spṛṣṭodātañ (!) cāṣas tu śaṅkara ekādaśa || ||
- (fol. 8r2–9r3)
Colophon
iti pāṇinīyaśikṣā samāptā || || śāke 1793 subhānunāmasaṃvatsare uttarāyaṇe vasantaṛtau caitrakṛṣṇapratipadāyāṃ bhaumavāre madhyāhnakāle samāptam || pantopanāmakajayadevaśarmaṇaḥ | svārtham parārthañ ca || śivaḥ |<ref>In the bottom of the folio the following words are inscribed, possibly by the scribe himself: || śuddhaṃ asti aśuddhaṃ nāsti ||</ref>
(fol. 9r3–5)
Microfilm Details
Reel No. A 554/17
Date of Filming 08-05-1973
Exposures 12
Used Copy Berlin
Type of Film negative
Remarks
Catalogued by OH
Date 18-08-2006
Bibliography
- Pāṇinīya Śikṣā or The Śikṣā Vedaṅga ascribed to Pāṇini (being the most ancient work on Indo-Aryan Phonetics). Crit. edited in all its five recensions with an introduction, translation and notes together with its two commentaries by Manomohan Ghosh. Calcutta 1938.
<references/>