A 554-4 Paribhāṣāmaṇimālā
Manuscript culture infobox
Filmed in: A 554/4
Title: Paribhāṣāmaṇimālā
Dimensions: 26 x 9.5 cm x 7 folios
Material: paper?
Condition:
Scripts: Devanagari
Languages: Sanskrit
Subjects: Vyākaraṇa
Date: SAM 1918
Acc No.: NAK 4/2430
Remarks:
Reel No. A 554-4
Inventory No. 49743
Title Paribhāṣāmaṇimālā
Author Candradatta
Subject Vyākaraṇa
Language Sanskrit
Text Features This exposition of the rules of interpretation (paribhāṣā) of the Pāṇinian system of grammar is virtually a versification of Nāgojī Bhaṭṭa’s Pāribhāṣenduśekhara. It comprises 118 verses composed in a variety of metres.
Manuscript Details
Script Devanagari
Material paper
State complete
Size 26.0 x 9.5 cm
Folios 7
Lines per Folio 9–10
Foliation figures in the top of the left-hand margin and the bottom of the right-hand margin of the verso
Scribe Bālakṛṣṇa Śarman
Date of Copying (V)S 1918
Place of Copying Videhanagara
Place of Deposit NAK
Accession No. 4/2430
Manuscript Features
In the top of the left-hand margin of the verso the abbreviations pa° bhā° ma°, pa° ma°, or pa° bhā° respectively (standing for Paribhāṣā-maṇi-mālā) are written above the foliation. In the bottom of the right-hand margin, the following words are written above the foliation (fol. 1–7): rāmaḥ, kṛṣṇaḥ, śrīḥ, hariḥ, śrīḥ, śivaḥ, śrīḥ.
Excerpts
Beginning
śrīgaṇeśāya namaḥ || om ||
ākuṃcitorddhvabāhūbhyāṃ riṃgamāṇaṃ vrajāṃgaṇe ||
śrīnaṃdanaṃdanaṃ vande prācāṃ vācām agocaram || 1 ||
santīha paribhāṣā yāḥ paribhāśenduśekhare ||
tā hetuphalapūrvaṃ ca nibadhnāmi yathāmati || 2 ||
savarṇavarṇapratipādakādāv aṇādipūrvottaraṇādisaṃśaye ||
vyākhyānato nyanta(!)nivarttakaṃ dvidhā ṇakāram evānubabaṃdha yan muniḥ || 3 ||
yathāśrutagrāhi viśeṣadarśi janaprabhedādd (!) viditaṃ matadvayam ||
śāstre yathoddeśam atho hi kāryakālaṃ tathaiva vyavatiṣṭhate ʼrthataḥ || 4 ||
vidhīyamāne [[ʼ]]nubabaṃdha yan munis tat kiṃ tadīyo ʼvayavo na veti ||
matadvayaṃ kādikiduktilabhya (!) śrutiprayuktaṃ prathamaṃ tu yuktam || 5 ||
ayaṃ tv anekālabhidhāya(!)śitpadaṃ cakāra cānekavidhatvam alṣu ||
naivānubaṃdha[[o]] na bhavaty ato rvaṇas trādeśakāryaṃ<ref name="ftn1">Cf. Pāṇ 6.4.127: arvaṇas tr asāv anañ ||</ref> sakalasya naiva || 6 ||
itthaṃ tv anūbaṃdhakṛtā na ⟨kṛtā na⟩ kutracid bhavaty anejaṃtapadābhidheyatā ||
nirdiṣya māṅo vyatihāra<ref name="ftn2">Cf. Pāṇ 3.4.19: udīcāṃ māṅo vyatīhāre ||</ref> ātvaṃ dadādi (!) daipo na karoty aghutvāt || 7 ||
na tair asārūpyam api prayojakaṃ yad vā sarūpeti kṛte vibhāṣayā ||
śapratyayaṃ śāsti dadātidhātor<ref name="ftn3">Cf. Pāṇ 3.1. 139: dadātidadhātyor vibhāṣā ||</ref> ato na godādipade ʼṇ kadācit || 8 ||
na kṛtrimā vai(!)tiśadaṃtasaṃkhyā yat kanvidhau<ref name="ftn4">Cf. Pāṇ 5.1.22: saṃkhyāyā atiśadantāyāḥ kan ||</ref> tat pratiṣedhatīttham ||
dvayor apīha grahaṇaṃ yadṛchayā (!) bhavaty ataḥ paśvaka(!)saptakādi<ref name="ftn5">I.e. pañcakasaptakādi.</ref> || 9 ||
(fol. 1v1–9)
End
asiddhakāṃḍasthitaghatvaśāsanā (!) dvitve na pūrva (!) bhavati (gdha)siddham ||
ato na dogdhrā(!)diṣu ghatvaṭatve (!) dvitve kṛte staḥ sakaleṣṭasiddhiḥ || 111 ||
anyārthatvaprasaṃgena cānyākṛtimat kvacit ||<ref name="ftn6">Out of metrical and syntactical reasons, the following emendation might be taken into consideration:
anyārthatvaprasaṃgena [yac] cānyākṛtimat kvacit | tena …</ref>
tena svāmī gavām aśveṣv iti naiva kadācana || 112 ||
prasāraṇaṃ tajjanitaṃ cca (!) kāryaṃ balīya ity apy avamenire pare ||
vivyādhasiddhyādiphalasya cānyathā siddhiḥ kṛtā yat phaṇināyakena || 113 ||
śtipā śapetyādivacas tu caikāj yadā tathā bebhiditeti siddhyati ||
kvacin na yad yaṅluki pūrvakhaṃḍe guṇaṃ<ref name="ftn7">Cf. Pāṇ. 7.4.82: guṇo yaṅlukoḥ ||</ref> vidhatte na ca bhāṣyasaṃmatam ||114||
upadiṣṭapratītiḥ syād upadiṣṭaprayuktayoḥ ||
vikṛtiḥ prakṛtiṃ yātītyādy anārṣan na likhyate || 115 ||
vibhajya yogaṃ padagauravā(d) dhi vyākhyānam eva prabalaṃ laghutvāt ||
idaṃ tu ṭāṅeti<ref name="ftn8">Cf. Pāṇ. 7.1.12: ṭāṅasiṅasām inātsyāḥ || </ref> vidhau viruddhaṃ pratīyate bhāṣyamatād ato na || 116 ||
śabdā(!)kāntārasakhinna(!)buddhir mātrārddhalāghavāt ||
manute putrajananāt sukhād apy adhioṃ<ref name="ftn9">I.e. adhikam.</ref> (!) sukham || 117 ||
paribhāṣāmaṇimālā paribhāṣenduśekharāl labdhā ||
enāṃ vidhṛtya kaṇṭhe sadasi lasaṃto bhavantu vidvāṃsaḥ || 118 ||
(fol. 7r1–8)
Colophon
iti śrīmadupādhyāyopanāmadheyavidehanagarādhivāsinā śrīcaṃdradattasaṃjñāvatā viracitā paribhāṣāmaṇimālā samāptā || ||
samvat 1918 jyeṣṭa(!)śukla 10 vāsare 3 likhitam idaṃ pustakaṃ bālakṛṣṇaśarmaṇā arjyālapadavācyena śubham
(fol. 7r8–9)
Microfilm Details
Reel No. A 554/4
Date of Filming 07-05-1973
Exposures 10
Used Copy Berlin
Type of Film negative
Catalogued by OH
Date 26-05-2006
Bibliography
- The Paribhāṣenduśekhara of Nāgojībhaṭṭa. Ed. crit. with the commentary Tattvādarśa of V. S. Abhyankar by K. V. Abhyankar. Pt. 1. Bhandarkar Oriental Research Institute, Poona 1962.
<references/>