B 316-5 Naiṣadhacarita
Template:JustImported Template:NR
Manuscript culture infobox
Filmed in: B 316/5
Title: Naiṣadhacarita
Dimensions: 29.4 x 12.9 cm x 123 folios
Material: paper?
Condition:
Scripts: Devanagari
Languages: Sanskrit
Subjects: Kāvya
Date:
Acc No.: NAK 1/1449
Remarks:
Reel No. B 316-5 Inventory No. 45236
Title Naiṣadhacarita
Author Śrīharṣa
Subject Kāvya
Language Sanskrit
Manuscript Details
Script Devanagari
Material paper
State complete
Size 29.4 x 12.9 cm
Folios 71
Lines per Folio 11–12
Foliation figures in both margins on the verso, in the left under the abbreviation nai. ṭī. pra.
Scribe
Date of Copying
Place of Copying
King
Donor
Owner/Deliverer
Place of Deposit NAK
Accession No. 1/1449
Manuscript Features
Fol.* 46 is missing.
Excerpts
Beginning
śrīgaṇeśāya namaḥ || ||
śrīsarasvatyai namaḥ || ||
namaskṛtya gaṇeśāya pitṛbhyām agrajanmane ||
karomi naiṣadhavyākhyām alpadṛṣṭapathānugāṃ || 1 ||
tatrādoṣau saguṇau sālaṃkārau śabdārthau kāvyam iti kāvyaprakāśādayaḥ || rasavadvākyaṃ kāvyam iti
sāhityadarppaṇādayaḥ || 2 || tattridhā || uttamamadhyamādhamabhedaiḥ || ādyaṃ yathā || idam uttamam atiśayini vyaṃgye vācyāt +nir vudhaiḥ kathitaḥ dvitīyaṃ yathā⟨ḥ⟩ || atādṛśī
guṇībhūtavyaṃgyaṃ vyaṃgye tu madhyamaṃ || atādṛśi vācyād
anatiśāyini || asaṃyathā || sa śavdacitraṃ vācyacitram avyaṃgyaṃ tv avaraṃ
smṛtaṃ || avyaṃgyaṃ pratīyamānavyaṃgyahīnaṃ || trividham api dvidhā mahākāvyam upakāvyaṃ
ca || sarggavaddhaṃ mahākāvyaṃ viparītam upakāvyaṃ || ubhayaṃ tridhā || gadyamayaṃ.
padyamayaṃ ubhayamayaṃ ca ||
...
nipīyeti || sa na lāti gṛhṇāti kiṃtu dadātīti nalaḥ || yad vā || nalati sugaṃgho bhavatīti nalaḥ nalagaṃgha na iti dhātupāṭhāt. ubhayatra paṭhād yajiṃti dhātuvṛttiḥ || naladahana iti dhātor vā tejasāṃ rāśiyasīdy anvaya iti śeṣaḥ || tena sūryatulyatvam anyavaiṣamyaṃ coktaṃ || nala āsīd iti nṛhariḥ || sakaḥ vudhāḥ vuddhipūrvakāroṇe vudhyaṃta eva na svapaṃti śāstraṃ jānṃtīti vudhā devāḥ paṃḍitā vā || jñātṛcā+surā vudhā ity amaraḥ || kṣitirakṣiṇa atiṇas ta<nowiki>[c]chīlasya vā || iś ca aś cayaṃ tasya harikāmarūpasya nalasya kathāś caritāni pravadhāṃś ca nipīya
sādaraṃ śrutvā suṣṭu dhīyate pīyae sudhām amṛtam api tathā kāvyavan nādriyaṃte adhunāpi yathā kathā śravaṇāt pūrvaṃ
maduramātrarasaṃ sudhāpānarasasya kathātulyatvābhāād iti bhāvaḥ || ata ev nipīyety
uktaṃ || tyāṃtaratyāgena sudhāyāḥ sarvādaraṇīyatvam †ayarthaḥ† || yatkathāṃ śrutvā vudhās
tathādriyaṃte yathā sudhām api neti kathā(!) iti pāṭha iti †jīvātuḥ† kathām iti yuktaḥ
pāṭhaḥ || anekakathāśravaṇenaikasudhānādare utkarṣābhāvāt || agre kathaikatvaśruteś caritam iti
bhāratāc ca ||</nowiki> (fol. 1v1–2v6)
End
te śvāsasyādhivāse sugaṃdhe nāsānāmagnāte ʼdharasya madhunino rasajñā magnā. te caritreṣu cittaṃ magnaṃ. nanu
tanvaṃgi. tat tasmān na kaiścid api karaṇair iṃdroyarūpair hariṇairvāṇḍarājā nalarūpātvaṃ na
laṃghitāsi || sarvāṇīṃdriyā⁅ṇi⁆ tvayy avasthitāni || 107 ||divayati vaca
upasaṃharati || itīti || iti uktavidhayā dhṛtāsurasaṃgasya sārthasya vācikas tragyena tac ca tan
nijarasanā talapatraṃ ca tasya hārasya me dūtatāṃ saphalaya || eṣu svayam avadhārya nirṇīya ekaṃ
ekasaṃkhyaṃ mukhyaṃ vā vidīśaṃ †laṇīṣva† || asakeśvarītavya iti nirmīya tv aivaṃ vācyam ata āha. svayam
iti sarveṣu me samatvān nirṇayāśakteḥ śaktāv api śapabhyāt te tātparyājñānāt vā bhayān avācyaṃ || atas tvam
eva nirṇayaṃ kurv iti bhāvaḥ || tarhi sarve varītavā ata āha. ekam iti || naikasyaiva vahavaḥ
sahapataya iti niṣedhād iti bhāvaḥ manuṣyavākṛtyarthaṃ || digīśam
iti || 108 || ānaṃdayeti || he tanūdanitvanūtanābhiḥ kelībhiḥr manmathe †mamnamīḍam†
ānaṃdaya || atha manmathamagnam agnim udvahan || uditādayā yasmin yasya †velīṃ dvādeḥ† kriyāyā
viśeṣaṇaṃ manaḥ śamanayam ava | āsādaya. yadi vā itthaṃ nāṃta tarhi varuṇaṃ
vṛṇīthāḥ || vasaṃtatilakā || || śrīharṣam iti || kavīnāṃ kulena saṃghenādṛṣṭhāʼ
dhvani pāṃthe pāthike kāvye ʼṣṭamaḥ sargaḥ || (fol. 14v1–11)
Colophon
iti śrīmadrāmakṛṣṇatanūjanmano bhaṭṭalakṣmaṇasya kṛtau naiṣadhaprakāśe ʼṣṭamaḥ sarggaḥ
samāptigataḥ || || śrīsadāśivo vijayate ||
vārāṇasyāṃ vijayate paṃcāsyo pāpadaṃtiṣu ||
viśvaṃ rakṣati yo ʼjasraṃ paśyan locanatārakaiḥ || 1 ||
yo rāmanāmarasavichaṃbhur bhuvanapāvanaḥ ||
pāyād apāyād bhuvanaṃ bhavānībhavatāpahṛt || 2 ||
śrīrāmārppaṇam astu || śubham bhavatu || (fol. 14v12–15)
Microfilm Details
Reel No. B 316/5
Date of Filming 09-07-1972
Exposures 124
Used Copy Kathmandu
Type of Film positive
Remarks three exposures of fols. of 14v–15r
two exposures of fols. of 8v–9r
Catalogued by AP
Date 16-05-2009
Bibliography